Formosa Verloren - een zoektocht naar sporen uit de 17de eeuw
SAMENVATTING
Hoofdstuk 1 - Taipei
Hoewel Taiwan lange tijd deel uitmaakte van het Chinese rijk was dat niet altijd het geval. De oorspronkelijke bewoners van het eiland zijn zelfs niet verwant aan de Chinezen, maar zijn waarschijnlijk afkomstig van de eilanden in de Stille Oceaan. De Chinezen kwamen pas in groten getale na 1600, na de komst van de VOC met zijn handelsposten en forten. Zij werden de machthebbers op Formosa nadat de Nederlanders verslagen waren en bleven dat tot aan het einde van de negentiende eeuw. Toen kwamen de Japanners, die op hun beurt een stempel drukten op het eiland. De Japanners bleven tot na WO II en werden in 1949 opgevolgd door Chiang Kai-shek en de Kuomintang. Wij zijn op zoek naar sporen uit de 17de eeuw en treffen voorbereidingen voor onze verdere reis. We gaan vervolgens de stad bekijken en brengen onder meer een bezoek aan Lin Antai, een achttiende eeuws woonhuis, waarvan de architectuur en de ligging vastgesteld zijn met behulp van Feng Shui.
Hoofdstuk 2 - Tainan
Tainan is de oudste stad van Taiwan. Hier stichtten de Nederlanders in 1624 Fort Zeelandia. De VOC was al sinds jaar en dag geïnteresseerd in handel met China en wilde graag een nederzetting in de regio. Na een strijd met de Portugezen bouwden ze het fort Zeelandia op Formosa. Nederlanders woonden in het fort en moesten zich aanpassen aan het ongewone klimaat. Rondom het fort ontstond in de 17de eeuw een stad waar ook Chinezen woonden. Hoewel de handel met China niet werd wat men had verwacht, groeide Zeelandia in de eerste jaren uit tot een voor de VOC steeds belangrijker handelspost. Om te voorkomen dat de Chinezen te invloedrijk werden, besloot de VOC Formosa onder haar eigen bestuur te brengen en een gouverneur aan te stellen. De contacten tussen de Nederlanders en de inheemse bevolking beperkten zich tot 1634 voornamelijk tot de omgeving van Zeelandia. In de periode daarna werden de bemoeienissen groter en werden inheemse dorpen onder VOC-gezag geplaatst. Predikanten kregen naast hun zendingswerk ook taken toebedeeld van meer ambtelijke of politieke aard. Toen langzaam de haven dichtslibde besloot men een eindje verderop een tweede fort te bouwen, fort Provintia. Dat fort ligt nu midden in Tainan en is een toeristische trekpleister. In Tainan zijn enorm veel tempels. Er is ook een heiligdom gewijd aan Coxinga, de Chinees die de Nederlanders uiteindelijk in 1662 verdreef en nu een nationale held is in Taiwan. Zijn opponent was de laatste gouverneur van Formosa, Frederik Coyett.
Hoofdstuk 3 - Alishan
Van Tainan gaan we naar Alishan, een geliefd vakantieoord midden in de bergen. We verkennen de omgeving en zien hoe het landschap eigenlijk één grote Chinese tuin is. Taiwan is dicht bevolkt en de natuur is enerzijds getemd waar dat mogelijk is en anderzijds onherbergzaam en dus ontoegankelijk. Dat merkte ook Albrecht Herport, een Duitser die in 1661 op Formosa was in dienst van de VOC en een reisverslag heeft nagelaten waarin hij beschrijft wat hem overkomen is en wat zijn indrukken van het land zijn. Hij maakt onder meer deel uit van een strafexpeditie tegen de inheemse bewoners van een dorp hoog in de bergen en hij vertelt over de ontberingen en problemen en beschrijft het dorp en zijn bewoners.
Hoofdstuk 4 - Formosa Aboriginal Cultural Park
Bij Puli ligt het Formosa Aboriginal Cultural Park, een groot openluchtmuseum dat geheel gewijd is aan de cultuur van de oorspronkelijke bevolking. Iedere autochtone groep is vertegenwoordigd met een eigen dorp. Het dorp van de Bunun doet ons denken aan de beschrijvingen van Albrecht Herport. De Bunun wonen in de bergen en hebben een grote reputatie als bergbeklimmers, gidsen en dragers opgebouwd. De laatste tijd is er echter minder vraag naar hun vaardigheden en ze beschikken, ondanks hun grote praktische kennis, meestal niet over de juiste opleiding en diploma's om zich in een professionele wereld te kunnen handhaven. In het park zien we ook een replica van een woning van Inibs, traditionele priesteressen. Over hun rol in de samenleving is veel geschreven door ds. Candidius, 17de eeuws predikant op Formosa. Hij beschrijft ook hoe de dorpen georganiseerd waren, wat de mensen zoal bezighield en wat hun gewoontes waren.
Hoofdstuk 5 - Keelung en Tanshui
Van Puli gaan we naar Keelung. Daarvoor nemen we de bus naar het oosten via de Central Cross Island Highway en overnachten we in Lishan, een dorp van akkerbouwers en fruittelers. Via de spectaculaire Taroko-gorge gaan we naar de kust en vandaar naar het noorden. In Keelung zoeken we de overblijfselen van een oud Spaans Fort dat later in Nederlandse handen is overgegaan, maar vinden uiteindelijk het fort niet. In Tanshui ligt het fort San Domingo, dat wel makkelijk te vinden is. Na de val van Formosa in 1661 is het fort nog tot 1668 in handen van de VOC geweest maar de handel wilde niet meer aantrekken. Het is gerestaureerd en heeft lang dienst gedaan als consulaat, eerst van de Britten en nu van Australië. De val van Formosa heeft in Nederland de gemoederen nog lang bezig gehouden. Frederik Coyett werd beschuldigd van verraad en werd zwaar gestraft. In 1675 verscheen een boek, waarschijnlijk van zijn hand, ter verdediging van zijn standpunt.
Hoofdstuk 6 - Formosa hervonden?
Voor veel Taiwanezen begint de geschiedenis in 1662 toen Coxinga de Nederlanders verdreef. Vanaf dat moment ging Taiwan namelijk deel uitmaken van het Chinese rijk. De autochtone bevolking verdween daarmee uit het zicht. Zij vormen ook nu nog een kleine minderheid met een zeer zwakke positie. In de jaren zeventig van de vorige eeuw kwam er wereldwijd meer belangstelling voor autochtone culturen, zoals bijvoorbeeld in Australië. Die tendens is ook in Taiwan waarneembaar. De autochtone bevolking lijkt zelfbewuster geworden en religieuze gebruiken, beeldhouwkunst, zang, dans en literatuur krijgen meer aandacht. In het begin van de negentiende eeuw worden in verschillende boeken herinneringen aan de Nederlanders beschreven die nog bij de oorspronkelijke bevolking zouden leven, maar veel is inmiddels verdwenen en de geschiedenis is vaak alleen nog in geografische namen terug te vinden of in musea. En natuurlijk in de verschillende forten.
SAMENVATTING
Hoofdstuk 1 - Taipei
Hoewel Taiwan lange tijd deel uitmaakte van het Chinese rijk was dat niet altijd het geval. De oorspronkelijke bewoners van het eiland zijn zelfs niet verwant aan de Chinezen, maar zijn waarschijnlijk afkomstig van de eilanden in de Stille Oceaan. De Chinezen kwamen pas in groten getale na 1600, na de komst van de VOC met zijn handelsposten en forten. Zij werden de machthebbers op Formosa nadat de Nederlanders verslagen waren en bleven dat tot aan het einde van de negentiende eeuw. Toen kwamen de Japanners, die op hun beurt een stempel drukten op het eiland. De Japanners bleven tot na WO II en werden in 1949 opgevolgd door Chiang Kai-shek en de Kuomintang. Wij zijn op zoek naar sporen uit de 17de eeuw en treffen voorbereidingen voor onze verdere reis. We gaan vervolgens de stad bekijken en brengen onder meer een bezoek aan Lin Antai, een achttiende eeuws woonhuis, waarvan de architectuur en de ligging vastgesteld zijn met behulp van Feng Shui.
Hoofdstuk 2 - Tainan
Tainan is de oudste stad van Taiwan. Hier stichtten de Nederlanders in 1624 Fort Zeelandia. De VOC was al sinds jaar en dag geïnteresseerd in handel met China en wilde graag een nederzetting in de regio. Na een strijd met de Portugezen bouwden ze het fort Zeelandia op Formosa. Nederlanders woonden in het fort en moesten zich aanpassen aan het ongewone klimaat. Rondom het fort ontstond in de 17de eeuw een stad waar ook Chinezen woonden. Hoewel de handel met China niet werd wat men had verwacht, groeide Zeelandia in de eerste jaren uit tot een voor de VOC steeds belangrijker handelspost. Om te voorkomen dat de Chinezen te invloedrijk werden, besloot de VOC Formosa onder haar eigen bestuur te brengen en een gouverneur aan te stellen. De contacten tussen de Nederlanders en de inheemse bevolking beperkten zich tot 1634 voornamelijk tot de omgeving van Zeelandia. In de periode daarna werden de bemoeienissen groter en werden inheemse dorpen onder VOC-gezag geplaatst. Predikanten kregen naast hun zendingswerk ook taken toebedeeld van meer ambtelijke of politieke aard. Toen langzaam de haven dichtslibde besloot men een eindje verderop een tweede fort te bouwen, fort Provintia. Dat fort ligt nu midden in Tainan en is een toeristische trekpleister. In Tainan zijn enorm veel tempels. Er is ook een heiligdom gewijd aan Coxinga, de Chinees die de Nederlanders uiteindelijk in 1662 verdreef en nu een nationale held is in Taiwan. Zijn opponent was de laatste gouverneur van Formosa, Frederik Coyett.
Hoofdstuk 3 - Alishan
Van Tainan gaan we naar Alishan, een geliefd vakantieoord midden in de bergen. We verkennen de omgeving en zien hoe het landschap eigenlijk één grote Chinese tuin is. Taiwan is dicht bevolkt en de natuur is enerzijds getemd waar dat mogelijk is en anderzijds onherbergzaam en dus ontoegankelijk. Dat merkte ook Albrecht Herport, een Duitser die in 1661 op Formosa was in dienst van de VOC en een reisverslag heeft nagelaten waarin hij beschrijft wat hem overkomen is en wat zijn indrukken van het land zijn. Hij maakt onder meer deel uit van een strafexpeditie tegen de inheemse bewoners van een dorp hoog in de bergen en hij vertelt over de ontberingen en problemen en beschrijft het dorp en zijn bewoners.
Hoofdstuk 4 - Formosa Aboriginal Cultural Park
Bij Puli ligt het Formosa Aboriginal Cultural Park, een groot openluchtmuseum dat geheel gewijd is aan de cultuur van de oorspronkelijke bevolking. Iedere autochtone groep is vertegenwoordigd met een eigen dorp. Het dorp van de Bunun doet ons denken aan de beschrijvingen van Albrecht Herport. De Bunun wonen in de bergen en hebben een grote reputatie als bergbeklimmers, gidsen en dragers opgebouwd. De laatste tijd is er echter minder vraag naar hun vaardigheden en ze beschikken, ondanks hun grote praktische kennis, meestal niet over de juiste opleiding en diploma's om zich in een professionele wereld te kunnen handhaven. In het park zien we ook een replica van een woning van Inibs, traditionele priesteressen. Over hun rol in de samenleving is veel geschreven door ds. Candidius, 17de eeuws predikant op Formosa. Hij beschrijft ook hoe de dorpen georganiseerd waren, wat de mensen zoal bezighield en wat hun gewoontes waren.
Hoofdstuk 5 - Keelung en Tanshui
Van Puli gaan we naar Keelung. Daarvoor nemen we de bus naar het oosten via de Central Cross Island Highway en overnachten we in Lishan, een dorp van akkerbouwers en fruittelers. Via de spectaculaire Taroko-gorge gaan we naar de kust en vandaar naar het noorden. In Keelung zoeken we de overblijfselen van een oud Spaans Fort dat later in Nederlandse handen is overgegaan, maar vinden uiteindelijk het fort niet. In Tanshui ligt het fort San Domingo, dat wel makkelijk te vinden is. Na de val van Formosa in 1661 is het fort nog tot 1668 in handen van de VOC geweest maar de handel wilde niet meer aantrekken. Het is gerestaureerd en heeft lang dienst gedaan als consulaat, eerst van de Britten en nu van Australië. De val van Formosa heeft in Nederland de gemoederen nog lang bezig gehouden. Frederik Coyett werd beschuldigd van verraad en werd zwaar gestraft. In 1675 verscheen een boek, waarschijnlijk van zijn hand, ter verdediging van zijn standpunt.
Hoofdstuk 6 - Formosa hervonden?
Voor veel Taiwanezen begint de geschiedenis in 1662 toen Coxinga de Nederlanders verdreef. Vanaf dat moment ging Taiwan namelijk deel uitmaken van het Chinese rijk. De autochtone bevolking verdween daarmee uit het zicht. Zij vormen ook nu nog een kleine minderheid met een zeer zwakke positie. In de jaren zeventig van de vorige eeuw kwam er wereldwijd meer belangstelling voor autochtone culturen, zoals bijvoorbeeld in Australië. Die tendens is ook in Taiwan waarneembaar. De autochtone bevolking lijkt zelfbewuster geworden en religieuze gebruiken, beeldhouwkunst, zang, dans en literatuur krijgen meer aandacht. In het begin van de negentiende eeuw worden in verschillende boeken herinneringen aan de Nederlanders beschreven die nog bij de oorspronkelijke bevolking zouden leven, maar veel is inmiddels verdwenen en de geschiedenis is vaak alleen nog in geografische namen terug te vinden of in musea. En natuurlijk in de verschillende forten.